GAP kapsamında 22 baraj ve 19 hidroelektrik santrali ile sulama şebekelerinin yapımı planlanmıştır. GAP’ın tamamlanmasıyla 1,8 milyon hektar alanın sulamaya açılması, yılda 27 milyar kilovat-saat hidroelektrik enerji üretimi ile ülke enerji ihtiyacının büyük bir bölümünün karşılanması öngörülmüştür.
GAP kapsamında 22 baraj ve 19 hidroelektrik santrali ile sulama şebekelerinin yapımı planlanmıştır. GAP’ın tamamlanmasıyla 1,8 milyon hektar alanın sulamaya açılması, yılda 27 milyar kilovat-saat hidroelektrik enerji üretimi ile ülke enerji ihtiyacının büyük bir bölümünün karşılanması öngörülmüştür. Tarım, sanayi, enerji, ulaştırma, eğitim, sağlık, kırsal ve kentsel altyapı yatırımları ile Bölge’nin ekonomik ve sosyal göstergelerinin ülke ortalamasına getirilmesi, Bölge halkının refah düzeyinin yükseltilmesi hedeflenmiştir. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin sahip olduğu kaynakları değerlendirerek, bu yörede yaşayan insanlarımızın gelir düzeyini ve yaşam kalitesini yükseltmeyi, bölgelerarası farkları gidermeyi ve ulusal düzeyde ekonomik gelişme ve sosyal istikrar hedeflerine katkıda bulunmayı amaçlayan ve uluslararası alanda marka değeri olan bir bölgesel kalkınma projesidir.
GAP, ülkenin hidroelektrik enerji üretimine katkı sağlamaktadır. 2024 yılı itibarıyla 14 hidroelektrik santrali (HES) tamamlanmış; GAP enerji yatırımlarında %91,2 oranında fiziki gerçekleşme sağlanmıştır. İşletmeye alınan HES’lerle Bölge’de yılda 20,6 milyar kilovat-saat elektrik üretimi kapasitesi oluşturulmuştur. Hidroelektrik santrallerinin işletmeye alınışından 2024 yılı sonuna kadar 548 milyar kilovat-saat elektrik enerjisi üretilmiş olup, üretilen bu enerjinin parasal değeri 32,9 milyar dolardır (1 kWh = 6 cent). 2024 yılında ülke genelinde üretilen 74,9 milyar kilovat-saat hidrolik enerji içinde GAP’ın payı 20,6 milyar kilovat-saat ile %27,6’dır.
GAP kapsamında bugüne kadar 18 baraj tamamlanmıştır. Güneydoğu Anadolu Projesi’nin temel eksenini oluşturan ve GAP’ın tamamlanmasının ana koşulu olan sulama yatırımlarında çok önemli gelişmeler sağlanmıştır. GAP kapsamında başlangıçta su depolama yapıları olan barajlar inşa edilmiş ve hidroelektrik santralleri kurulmuştur. İkinci adımda depolanan suyu sulama alanlarına taşıyacak ana kanalların, daha sonra da tarlalara dağıtacak sulama şebekelerinin yapımı gelmektedir.
Plan döneminde sulama ana kanallarının yapımı gerçekleştirilmiş; 2024 yılı itibarıyla toplam 1.496.265 m ana kanal hizmete hazır hale getirilmiştir. 2024-2028 GAP Eylem Planı ile sulamaya açılacak alan 1.111.355 ha olarak güncellenmiş ve 2024 yılı sonunda sulamaya açılan alan 675.250 hektara ulaşmıştır. Planın sulama hedefi %60,8 oranında gerçekleştirilmiştir. 2024 yılı itibarıyla 93.168 ha alanı sulayacak şebeke inşaatları devam etmektedir.
2000 yılında nüfusun yüzde 9,7’sini oluşturan bölgenin ülke içindeki payı 23 yılda hiç azalmamış günümüzde yüzde 11,1’e ulaşmıştır. 2024 yılı nüfusu 9.490.286 olup bu nüfusun yüzde 49,8’ini 0-24 yaş grubu olan çocuklar ve gençler oluşturmaktadır. 2000 yılında 88 olan nüfus yoğunluğu, 2024 yılında 125’e ulaşmıştır. 2002 yılında -209.890 olan net göç değeri günümüzde -45.939’a düşmüştür. Bölge’nin göç verme eğilimi azalmaktadır.
2000 yılında 4,60 olan doğurganlık hızı 2024 yılında 2,44’e düşse de 1,48 olan ülke ortalamasının üzerinde gerçekleşmiştir. Yapılan yatırımlar genel olarak sağlık koşullarını iyileştirmiş 2000 yılında binde 42 olan bebek ölüm hızı 2024 yılına gelindiğinde binde 13,6’ya düşmüştür.
Eğitim seviyesinde artış yaşanmış, 2008 yılında 83,54 olan okuma yazma oranı 2024 yılında 95,54’e yükselmiştir. Diğer taraftan Yüksekokul veya fakülte mezunu oranı da 2008 yılında 3,5 iken 2024 yılında 13,96’ya yükselmiştir.
Okul öncesi okullaşma oranı net rakamlarla 2002-2003 döneminde yüzde 3,0 iken 2024-2025 dönemine gelindiğinde bu oran yüzde 40,59’a çıkmıştır. Aynı şekilde ilköğretimde okullaşma oranı yüzde 94,1’den yüzde 97,71’e, ortaöğretimde okullaşma oranı ise yüzde 27,3’ten yüzde 75,82’ye çıkmıştır.
İlköğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısı 2012-2013 döneminde 38 kişi iken bu sayı 2024-2025 döneminde 11 birim iyileşerek 27 kişiye düşmüştür. Ortaöğretimde ise derslik başına düşen öğrenci sayısı 38’den 23’e düşmüştür. Derslik sayılarında artış olmuş, 2012-2013 döneminde okul öncesi eğitimde 1.359 olan derslik sayısı, 2024-2025 döneminde 4.505’e yükselmiştir. Aynı şekilde, ilköğretimde 45.437’den 67.090’a, ortaöğretimde ise 11.156’dan 27.713’e yükselmiştir.
Bölge’de 7 yeni devlet ve 2 vakıf üniversitesi kurulmuş ve 2002 yılında 3 olan üniversite sayısı 12’ye çıkarılmıştır. Bölge’de üniversite okuyan öğrenci sayısında gelişmeler olmuş, 2002-2003 döneminde 34.850 olan sayı 2024-2025 döneminde 203.485 kişiye yükselmiştir. Aynı şekilde Bölge’de akademisyen sayısı da 2.571 kişiden 8.712’ye yükselmiştir.
Küresel ölçekte yaşanan gelişmeler doğrultusunda, üniversitelerin temel faaliyetlerinde de bazı değişimler gözlenmiş, yeni yapılanmalarda üniversitelerin girişimcilik özelliği taşımaları ve özellikle Ar-Ge faaliyetlerinde toplumsal sorumluluk ölçeğiyle yerele öncelik vermeleri öngörülmüştür. Bu amaçla Gaziantep ilinde 2, Şanlıurfa ilinde 1, Diyarbakır ilinde 1 ve Batman ilinde 1 adet olmak üzere 5 adet teknopark faaliyetlerini sürdürmektedir. Adıyaman ilinde kurulacak olan teknoparkın altyapı çalışmaları devam etmektedir.
Sağlık alanında önemli gelişmeler olmuş, 2002 yılında 66 olan hastane sayısı 2023 yılına gelindiğinde 135’e yükselmiştir. 2002 yılında GAP Bölgesi toplam hastane sayısının Türkiye geneli toplam hastane sayısına oranı yüzde 5,7 iken 2023 yılında yüzde 8,6’ya yükselmiştir. Aynı şekilde, hastanelerdeki toplam hekim sayısı 4.430’dan 14.601’e yükselmiştir. Yine 2002 yılında GAP Bölgesi hekim sayısının Türkiye toplam hekim sayısına oranı yüzde 4,8 iken 2023 yılında yüzde 7,1’e yükselmiştir. Hastanelerin yatak kapasiteleri artmış, 2002 yılında 8.923 olan yatak kapasitesi, 2023 yılında 2,7 katına çıkarak 24.790 olmuştur. Yüz bin kişi başına düşen yatak sayısı ise 149’dan 263’e yükselmiştir.
Bölge’de kültürel faaliyetler artmış, 2014 yılında 24 olan müze sayısı 2024 yılında 35’e yükselmiştir. Aynı şekilde müze ziyaretçi sayısı ise 1.1 milyon kişiden 3.2 milyon kişiye yükselmiştir. Bölge’de 2002 yılında 77 olan halk kütüphane sayısı 2024’te 100’e, sinema salonu sayısı 20’den 180’e, tiyatro salonu sayısı ise 1’den 49’a yükselmiştir.
Bölge turizmi gelişmiş bakanlık belgeli tesislerde 2002 yılında 580.042 olan geceleme sayısı, 2024 yılında 4.474.198’e, ortalama kalış süresi ise 1,42’den 1,62’ye yükselmiştir.
Ekonomik gelişmelerin bir sonucu olarak 2004 yılında bölgenin gayrisafi katma değeri 25 milyar 158 milyon TL olarak gerçekleşirken, 2023 yılında 1 trilyon 348 milyar TL’ye ulaşmıştır. Diğer taraftan yaşam standardının iyileştiğinin bir göstergesi olan kişi başı GSYH değeri ise 2004 yılında 2.986 dolar iken 2023 yılında 2,3 katına çıkarak 6.920 dolara ulaşmıştır. İşgücüne katılma oranı 2004 yılında yüzde 39,1 olarak gerçekleşirken, 2024 yılına gelindiğinde bu oran yüzde 46,7’ye yükselmiştir.
Toplumsal kalkınma ve refah seviyesinin artmasında önemli bir etkisi olan kadının, işgücüne katılma oranı artmış 2004 yılında yüzde 11,4 olan bu oran 2024 yılında yüzde 25,9’a yükselmiştir. İstihdam oranı 2004 yılında yüzde 34,5 iken 2024 yılında yüzde 41,9 olarak gerçekleşmiştir. Bölgede, 2004 yılında istihdam edilen kişi sayısı 1 milyon 299 bin iken bu sayı 2024 sonu itibarıyla 2 milyon 551 bine yükselerek yaklaşık 2 katına çıkmıştır. Bölge’de 2012 yılında yüzde 20,06 olan yoksulluk oranı, 2024’te 12,82’ye düşmüştür. Bölgedeki yoksulluk oranı Türkiye ortalamasına göre düşüktür.
Bölge’de hayvancılık yıllar içinde gelişmiş, 2004 yılında 636 bin olan büyükbaş hayvan sayısı günümüzde 1 milyon 508 bine ulaşmıştır. Aynı şekilde küçükbaş hayvan sayısı da 4 milyon 857 binden 10 milyon 809 bine ulaşmıştır. Yumurta tavuğu sayısı 2004 yılında 2 milyon 643 bin iken 2024 yılında 11 milyon 128 bine yükselmiştir. Bal üretiminde de önemli gelişmeler olmuş 2004 yılında 1.838 ton bal üretilirken 2024 yılında 10.276 ton bal üretilmiştir.
Yıllar içinde 13 OSB bölgemize kazandırılmış, 2002 yılında 7 OSB varken bu sayı 20’ye ulaşmıştır. Bölgede 2002 yılında 22 olan KSS sayısı 2024 yılında 40’a ulaşmıştır. 2002 yılında 155 adet olan teşvik belgesi sayısı 2024 yılında 1.693’e ulaşmıştır. Yine, 2002 yılında 872 milyon TL olan teşvik değeri, 2024 yılında 90.346 milyon TL’ye ulaşmıştır. Aynı şekilde, 2002 yılında 8.753 kişi istihdam edilirken 2024 yılında bu rakam 60.307’ye ulaşmıştır.
2002 yılında bölgeden yapılan ihracat 689,43 milyon dolar iken 2024 yılı sonu itibarıyla 12,31 milyar dolara yükselmiştir. Bölgeden yapılan ihracatın Türkiye ihracatı içindeki payı 2002 yılında yüzde 1,9 iken 2024 yılında bu oran yüzde 5,2’ye yükselmiştir.
Altyapı yatırımlarının bir sonucu olarak, 2002 yılında 5.616 km olan il ve devlet yolu ağı 2024 yılı itibarıyla 6.269 km’ye yükselmiştir. 2002 yılında 98 km olan otoyol uzunluğu 2024 yılında 294 km’ye ulaşmıştır. 2000 yılından sonra hizmete giren havalimanları ile bölgedeki havalimanı sayısı 5’ten 8’e yükselmiştir. 2004 yılında bölgeye iniş-kalkış yapan uçak sayısı 9.476 iken yaklaşık 7,1 katına çıkarak 2024 yılında 67.717’ye ulaşmıştır. Havayolu ile seyahat eden yolcu sayısı 955.708 kişiden 8.301.326 kişiye ulaşarak 8,6 katına çıkmıştır. Yük taşımacılığında önemli bir rol oynayan demiryolu ağı uzunluğu ise 2002 yılında 891 km iken, 2024 yılına gelindiğinde 1.038 km’ye ulaşmıştır.
